Jestem przekonana, że jeśli tylko spojrzysz wstecz, znajdziesz w swoim biznesowym życiu takie chwile, kiedy czułaś zniechęcenie, było ci źle, zadawałaś sobie pytania: i co dalej?, w sumie po co to wszystko? Albo mówiłaś sobie: już nie mam siły iść dalej, już nie dam rady, tyle rzeczy mi nie wychodzi.
Pamiętasz sytuacje, może całe dni, tygodnie, gdy byłaś jak gasnący płomień?
Może zaobserwowałaś wtedy u siebie emocjonalne wyjałowienie, myśląc: nie dam rady wejść już na tę górę, zaczęłaś ograniczać kontakty z innymi. Może zaczęłaś wtedy deprecjonować innych, widząc tylko ich wady, może poczułaś nienawiść albo zaczęłaś obojętnieć. Możliwe, że zwątpiłaś też we własne siły i możliwości myśląc: nie nadaję się do prowadzenia biznesu, nie poradzę sobie, jestem beznadziejna.
Te trzy symptomy -według Christiny Maslach świadczą o wypaleniu zawodowym.
Co takiego się dzieje, jakie są przyczyny utraty energii podważania zasadności wszystkiego tego, co osiągnęłaś do tej pory, tego jaka jesteś i co pozwoliło ci się mozolnie wspinać po kolejnych szczeblach twojego sukcesu?
Jak syndrom wypalenia tłumaczy psychologia?
Początkowo terminem tym opisywano efekty ustawicznego nadużywania narkotyków. W amerykańskim slangu w ten sposób określano sytuację sportowca, który osiągając świetne wyniki na treningach, przegrywał decydujące, ważne zawody.
W literaturze wypalenie opisał Green A. Burn w opowiadaniuOut Case(Przypadek wypalenia), gdzie zmęczony pracą architekt porzucił swoją pracę, by zamieszkać w afrykańskiej dżungli.
W amerykańskiej psychologii termin wypalenie pojawiło się w poł. Lat 70.
W 1974 r. Herbert J.Freudenberger określił wypalenie jako stan wyczerpania jednostki spowodowany nadmiernymi zadaniami stawianymi jej przez fizyczne lub społeczne środowisko pracy.
Generalnie wypalenie jest zdecydowanie negatywnym stanem psychologicznym. Ujmując twoją aktywność zawodową w postaci kontinuum, zobaczysz na jednym krańcu zaangażowanie w pracę a na drugim wypalenie. To tak, jakby ktoś Twoją początkową energię, pasję, zapał, fascynację nowymi zdarzeniami zamienił w niechęć, niezadowolenie ze swoich osiągnięć, wyczerpanie, a następnie przygnębienie, bezradność i brak wiary w możliwość poprawy sytuacji.
Psychologowie z American Psychology Association wyróżniają pięć charakterystycznych etapów wypalenia:
1. Miesiąc miodowy to czas, w którym jesteś zauroczona pracą( prowadzeniem firmy), jesteś pełna energii, optymizmu, entuzjazmu i odczuwasz satysfakcję ze swoich osiągnięć.
2.Przebudzenie to czas, kiedy zauważasz, że twoja ocena dotychczasowej pracy była nierealistyczna. Twoją odpowiedzią na ten stan jest obrona idealistycznej wizji ( np. swojej firmy, jej funkcjonowania, etc.) w wyniku czego zaczynasz pracować coraz więcej.
3.Szorstkość– realizujesz zadania z coraz większym zacięciem, wkładając w to dużo pracy i wysiłku; pojawiają sie jednak już pierwsze kłopoty w kontaktach społecznych ze współpracownikami, partnerem, rodziną.
4.Wypalenie pełnoobjawowe zauważasz juz u siebie pełne wyczerpanie fizyczne i psychiczne, zaczynasz zauważać u siebie stany depresyjne, masz poczucie pustki i samotności. Masz ochotę uciec jak najdalej od pracy.
5.Odradzanie się to czas, w którym leczysz rany, powstałe w wyniku wypalenia.
Skrajną postacią wypalenia jest karōshi (albo karoushi, karoshi; jap. 過労死) określające zjawisko nagłej śmierci w wyniku przepracowania i stresu. Pierwszy przypadek karōshi odnotowano w Japonii w 1969. Co ciekawe zjawisko to dotyczy ludzi w pełni zdrowych i aktywnych.
Ważne jest uświadomienie sobie, które z nas i z jakiego powodu są szczególnie narażone na syndrom wypalenia.
Specjaliści lokalizują przyczyny wypalenia w trzech płaszczyznach:
– indywidualnej; w tym przypadku wypaleniu sprzyjają pewne cechy naszej osobowości. Jeśli nie wierzysz w swoje możliwości, jesteś przekonana, że od ciebie niewiele zależy, jesteś perfekcjonistką, stawiasz sobie bardzo wysokie wymagania i czujesz frustrację, karcisz siebie, gdy ich nie spełnisz, albo traktujesz prowadzenie swojej firmy jak misję, wymagającą od Ciebie szczególnego zaangażowania i specjalnych wyrzeczeń a do tego unikasz trudnych sytuacji jesteś narażona w dużym stopniu na wypalenie zawodowe.
– interpersonalnej, wypaleniu sprzyjają w tym przypadku wszelkie stresujące sytuacje, których doświadczasz w kontaktach z innymi ludźmi, m.in. Wszelkie konflikty ze współpracownikami, zaburzona komunikacja, kwestionowanie kompetencji, blokowanie aktywności twórczej, wszelkie przejawy agresji( psychicznej, werbalnej), mobbing;
– organizacyjnej, na tej płaszczyźnie czynnikami stymulującymi powstanie wypalenia zawodowego mogą być: brak lub niedostateczna umiejętność zarządzania sobą w czasie, przeciążenie obowiązkami (jeśli prowadzisz firmę zastanów się, czy delegujesz zadania), masz zbyt mało informacji. By prawidłowo kierować, zarządzać firmą, nie potrafisz przełożyć swoich ( i firmy) celów na działania.
Czynnikami, stresorami dodatkowymi, które sprzyjają pojawieniu się wypalenia są:
– styl w jakim kierujesz swoją firmą, niedopasowany do jej zadań,
– stres związany z niemożnością pogodzenia kilku ról życiowych ( szefowej, matki, żony, córki, przyjaciółki etc.),
– stres związany ze sposobem wykonywania pracy ( np. pośpiech, monotonia, praca w godzinach wieczornych lub nocnych),
– niezadowolenie z rozwoju ( lub braku rozwoju) firmy, odpowiedzialność za współpracowników.
Co możemy zatem zrobić, abyśmy nadal rozwijały nasze firmy nie poddając się wypaleniu, aby nadal nam się chciało i abyśmy odczuwały satysfakcję z pracy?
Oczywiście najlepiej zapobiegać niż leczyć. Jeśli będziesz świadoma potencjalnych zagrożeń, oraz czynników ryzyka ( o których pisałam powyżej), zwiększających możliwość wypalenia zawodowego i wcześniej zareagujesz masz spore szanse by uniknąć wypalenia- zatem przede wszystkim profilaktyka.
Pamiętaj przy tym, że zespół wypalenia to efekt twojej trudnej sytuacji, a nie tego, że jesteś złą osobą.
Co konkretnie możesz zrobić, by zminimalizować ryzyko wypalenia u siebie i nie dopuszczać do demotywacji?
Fachowcy ( m.in. Andrzej Jedynak) zalecają byś:
Ustalała realistyczne cele– nie znaczy to, byś nie realizowała swoich marzeń, ani byś nie podnosiła wysoko poprzeczki. Ważne jest to, byś ustalając cele nie uogólniała, nie określała ich abstrakcyjnie – lecz formułowała je w kategoriach zachowań nie idei oraz rozbijała na małe cele. Takie podejście pozwoli ci: koncentrować się na celu ostatecznym, pozbyć się frustracji, dotyczącej niemożności wykonania czegoś wielkiego oraz mierzyć efekty twojej pracy.
Robiła przerwy w pracy – one pozwolą tobie na odprężenie, zdystansują ciebie do tego, co aktualnie robisz. Jeśli nie możesz zrobić sobie małej przyjemności zmień chociaż wykonywaną czynność na inną.
Traktowała sprawy mniej osobiście; nie traktuj problemów innych ludzi jak swoich własnych, staraj się zachowywać obiektywizm; nie zabieraj problemów firmy do domu, oddzielaj od siebie różne sprawy
Dbała o samą siebie; aby twoja firma dobrze funkcjonowała musi mieć mocny i silny fundament ( ciebie), wzmacniając swoje ciało i umysł, dbając o siebie dbasz pośrednio o swoją firmę.
Skupiała się na pozytywnych aspektach życia, ciesz się z drobnych przyjemności ( założę się, że w każdym dniu znajdziesz coś pozytywnego), przebywaj w towarzystwie ludzi mających pozytywne nastawienie do życia.
Poznaj siebie– świadomość własnych reakcji i twoich prawdziwych potrzeb, znajomość mocnych stron, ograniczeń, wartości i akceptacja ich oraz życie w zgodzie ze sobą to skuteczne motywatory twojego działania ( jeśli robisz rzeczy, które są całkowicie w zgodzie z tobą nosisz w sobie naturalną automotywację i zapobiegasz w dużym stopniu wypaleniu. Realizując czyjś skrypt życiowy ( rodziców, otoczenia, przyjaciół demotywujesz się, podwyższając ryzyko wypalenia zawodowego.
Robiła te same rzeczy w inny sposób– ustal, które aspekty twojej pracy możesz zmienić ( np. reguły funkcjonowania twojej firmy), skup się na rzeczach, które zależą od Ciebie. Stwarzaj sytuacje, w których to ty będziesz decydować, będziesz miała możliwość wyboru, bądź panią swojego losu.
Odpoczywała i relaksowała się, prowadź zdrowy tryb życia praktykuj regularnie techniki relaksacji, uprawiaj sport, idź na masaż do sauny, weź ciepłą kąpiel, generalnie zwolnij tempo- oczyścisz siebie w ten sposób z napięć.
Pamiętała o dekompresji zachowuj równowagę, nie skupiaj całej swojej energii na jednym obszarze ( pracy). Odpowiedz sobie na pytania: co robię, gdy nie jestem w pracy? Kim jestem, gdy nie prowadzę mojej firmy ( gdy nie jestem w pracy)? Im więcej opcji odpowiedzi na te pytania, tym efektywniejszą masz strategię ochrony siebie przed wypaleniem.
Na koniec chcę wspomnieć o jednej ważnej rzeczy. Pamiętaj, byś poważnie zastanowiła się nad opuszczeniem swojej dotychczasowej pracy, gdy nie widzisz pozytywnych zmian, pomimo zastosowania wszelkich możliwych sposobów radzenia sobie z wypaleniem.
