Wieże z klocków i miecze z patyków, czyli co o etapie rozwoju dziecka mówią jego zabawy?

W niemowlęctwie i wieku przedszkolnym bardzo intensywnie zmienia się i rozwija sposób bawienia się oraz wchodzenia w interakcje z rówieśnikami. Obserwowanie dziecięcych zabaw może dostarczyć wielu cennych informacji na temat momentu rozwojowego, w którym dziecko się znajduje.

Mniej więcej do 6 miesiąca życia niemowlęta nie przejawiają zainteresowania innymi dziećmi. Z powodzeniem mogą przebywać w otoczeniu dorosłych i nie szukają kontaktu z rówieśnikami. Półroczne dzieci zaczynają reagować na obecność innych Maluszków. Uśmiechają się na ich widok, wokalizują (wydają dźwięki), dotykają. Często dzieje się to w otoczeniu zabawek i polega na wspólnym wyrażaniu przez dzieci zainteresowania jedną zabawką.

W miarę jak dzieci rosną, złożoność ich kontaktów wzrasta. Dzieci zaczynają naśladować rówieśników i czerpią radość z tej umiejętności (a także z faktu, że same są naśladowane). Pojawiają się krótkie sekwencje polegające na otwarciu kontaktu przez jedno dziecko, reakcji drugiego dzieci i odpowiedzi Malucha, który kontakt zainicjował.

Niestety jest to także czas pierwszych kłótni o zabawki czy uwagę osób dorosłych. Bardzo ważnym jest, by już kilkunastomiesięczne dzieci uczyć wyrażania swoich uczuć i chęci w sposób akceptowalny. Zachowania, które obserwujemy w wieku przedszkolnym są pochodną doświadczeń, które dziecko zgromadziło w pierwszych kontaktach z rówieśnikami.

Dzieci, tak jak dorośli, chętniej nawiązują kontakty ze znanymi sobie osobami, ale warto stwarzać niemowlętom okazję do poznawania rówieśników. Badania pokazują, że dzieci, które w niemowlęctwie miały szerszy kontakt z innymi, w przyszłości łatwiej wchodzą w relacje społeczne, są śmielsze i czerpią więcej radości z inicjowania zabawy.

W okresie niemowlęcym i poniemowlęcym dominuje rodzaj zabawy określany w literaturze przedmiotu jako funkcjonalny. Pod tą nazwą psychologowie rozwoju rozumieją proste, powtarzające się ruchy, wykonywane bez lub przy użyciu przedmiotów, np. potrząsanie grzechotką, uderzanie klockiem o podłogę, podskakiwanie.

U dzieci dwuletnich zwykle pojawiają się już elementy zabawy konstrukcyjnej, a więc takiej, w czasie której dziecko manipuluje przedmiotami w określonym celu. Najchętniej wykorzystywanym tworzywem do zabawy konstrukcyjnej są oczywiście klocki różnej wielkości i wielorakich kształtów. A.Gesell, uznany badacz prawideł rozwoju dzieci, zaobserwował, że dzieci dwuletnie tworzą konstrukcje pionowe, u trzylatków przeważa poziome szeregowanie elementów, czterolatki potrafią już stawiać budowle dwuwymiarowe, a pięciolatki zamykają przestrzeń w strukturach trójwymiarowych (co tak naprawdę jest ogromnym wyczynem!).

Rozwój zabawy konstrukcyjnej dotyczy nie tylko stopnia złożoności budowli, ale także działań na poziomie umysłowym. Dzieci przechodzą od przypadkowych konstrukcji do planowanego używania poszczególnych elementów. Proste budowle potrafią odwzorować na podstawie modelu dopiero dzieci czteroletnie, a ze skomplikowanymi nie radzą sobie nawet niektóre sześciolatki.

Po opanowaniu prostej manipulacji przedmiotami w zabawie konstrukcyjnej, a więc mniej więcej w trzecim roku życia, dzieci zaczynają nadawać przedmiotom szczególny sens i charakter. Wkraczają w etap rozwoju zabawy, który określany jest mianem zabawy tematycznej lub zabawy symbolicznej. W tym momencie do zabawy w dom nie jest już potrzebny cały zestaw filiżanek i talerzyków, bo filiżanką staje się drewniany klocek, a za talerzyk może posłużyć książka w twardej oprawie. Do zabawy symbolicznej dzieci wybierają przedmioty na zasadzie podobieństwa do rzeczywistości bądź wręcz przeciwnie – według klucza ich plastyczności funkcjonalnej.

Zabawa tematyczna jest szczególnie ważna dla rozwoju poznawczego dzieci, warto do niech zachęcać i w niej współuczestniczyć. Rozwija wyobraźnię i stwarza fundamenty do tworzenia pojęć abstrakcyjnych. Magiczna zamiana zwykłego patyka na miecz Robin Hooda wymaga od dziecka bardzo wielu czynności od manipulacyjnych po umysłowe. Musi ono wybrać przedmiot, który ma imitować broń, odtworzyć obraz miecza w umyśle, nadać konkretnemu przedmiotowi nowe znaczenie i konsekwentnie przechowywać to nowe znaczenie w umyśle przez cały czas zabawy, by „nie wyjść z roli”. Wraz z rozwojem mowy i zdolności koncentracji u dziecka, zabawa symboliczna staje się coraz bardziej celowa, przedmiotom przypisywana jest coraz szersza paleta cech, których w rzeczywistości nie posiadają.

Obserwacja dziecięcych zabaw może pozwolić rodzicom i opiekunom na zebranie bardzo wielu informacji o dziecku i jego aktualnych potrzebach. Zabawa, która potocznie kojarzy się z odpoczynkiem i nic-nie-robieniem, jest jednym z najważniejszych motorów harmonijnego rozwoju Maluszków. Jednak, żeby była bodźcem w pełni wykorzystanym, dorośli muszą znaleźć czas dla swoich pociech, inicjować różne formy aktywności, zauważać i doceniać postępy, jakie dzieci robią w zabawie. A przy okazji, co nie mniej ważne, dostają klucze do dziecięcego świata i znajdują lekarstwo na wiele swoich codziennych kłopotów i stresów. Bo dla dorosłych zabawa też jest czynnikiem rozwojowym, proszę o tym nie zapominać!

podobne wpisy

Pomóż dziecku radzić sobie z emocjami. Sięgnij po gry terapeutyczne i nie tylko
dzieci

Pomóż dziecku radzić sobie z emocjami. Sięgnij po gry terapeutyczne i nie tylko

W delikatnym procesie, kiedy młody umysł stara się zrozumieć i nazwać to, co czuje, nauka poprzez zabawę jest wyjątkowo cennym narzędziem. Ale jak w przystępny i jednocześnie efektywny sposób wspierać dzieci w odkrywaniu i radzeniu sobie z ich emocjami? Odpowiedzią są gry terapeutyczne oraz bajki, zarówno te tradycyjne, jak i te dostępne w formie audiobooków, […]

Czytaj...
(fem)rodzina

Jak zrobić stroik na Boże Narodzenie?

Boże Narodzenie to jeden z najpiękniejszych okresów w roku. Klimat oczekiwania i rodzinnych świąt podkreślają światełka, stroiki, choinka, wieniec na drzwiach i oczywiście wszechobecne gałązki, na których pojawiają się szyszki ozdobne, bombki, kokardki. To fantastyczne tło dla spotkań, posiłków, prezentów. W wielu wariantach widać lokalne tradycje, religijne tło oraz modę. Boże Narodzenie to prawdziwe wyzwanie […]

Czytaj...
(fem)rodzina seks i związki

Największe problemy współczesnych związków 

Jesteśmy istotami społecznymi więc przez całe życie wchodzimy w relacje z innymi ludźmi. Dorastając, często łączymy się w pary, tworzymy związki i zakładamy rodziny. Jednak często w tych relacjach dochodzi do spięć, z którymi nie potrafimy sobie radzić. 

Czytaj...